I&O zetelpeiling: Kiezers enthousiast over Nieuw Sociaal Contract

Zondag 20 augustus kondigde Pieter Omtzigt aan dat hij met zijn eigen partij, Nieuw Sociaal Contract, mee zal doen aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. In deze I&O-zetelpeiling, de eerste waarin NSC officieel als partij is meegenomen, komt de partij meteen op 31 virtuele zetels, waarmee het meedingt om de eerste plaats. PvdA/GroenLinks volgt daarna met 28 zetels. VVD levert drie zetels in en komt daarmee op 22. Ook BBB (13 zetels, 8 minder dan in juli) en PVV (13 zetels, 2 minder dan in juli) lijden onder de entree van NSC. Alle andere partijen komen onder de tien zetels uit. Volt en JA21 leveren respectievelijk 5 en 3 zetels in.

Omtzigt aan kop, deel potentiële kiezers uit juli twijfelt door onduidelijkheid

In juli rapporteerden we dat als Omtzigt met een eigen partij zou meedoen, hij een potentie van 46 zetels had. Toen bestond die partij echter nog niet. In deze peiling hebben we voor het eerst NSC als standaardantwoordoptie meegenomen en scoort de partij 31 virtuele zetels. De partij doet het vooral goed omdat Pieter Omtzigt zelf zeer goed wordt gewaardeerd door kiezers. Ze zien hem als betrouwbaar, eerlijk en de belichaming van een mogelijke nieuwe politieke cultuur waarin beter naar de bevolking wordt geluisterd.

Een derde (33%) van de kiezers die in juli op Omtzigt wilden stemmen zegt nu een voorkeur te hebben voor een andere partij. Als zij deze ‘switch’ moeten toelichten geven zij vaak aan dat zij nog niet goed weten waar NSC voor staat. Welke standpunten de partij in zal nemen en wie er op de lijst komen te staan is immers nog onduidelijk.

Zodra NSC meer duidelijkheid verschaft is het mogelijk dat een deel van die kiezers weer naar NSC neigt. Maar, duidelijkheid verschaffen is juist ook een gevaar voor NSC. Momenteel kan de partij rekenen op een bonte verzameling aan kiezers van links tot rechts. Als NSC op een aantal gepolariseerde issues (immigratie, klimaat en landbouw bijvoorbeeld) duidelijke standpunten inneemt kan het een deel van haar huidige electoraat verliezen.

Omtzigt liet zelf bij de lancering van zijn partij weten dat hij zelf niet de ambitie heeft om premier te worden. Dat lijkt NSC-kiezers voorlopig niet te deren. Negentig procent zegt dat dit geen reden is om van partijvoorkeur te veranderen, het brengt tien procent aan het twijfelen.

Ook bestaat de mogelijkheid dat NSC niet in elke kieskring zal deelnemen. Tachtig procent zegt ook dan op NSC te stemmen, twintig procent twijfelt en zou alsnog kunnen afhaken. Voor een deel (dat in een kieskring woont waar NSC niet deelneemt) is het dan natuurlijk niet mogelijk om op NSC te stemmen.

Andere partijen: PvdA/GL houdt stand, veel concurrentie op rechts

De gezamenlijke fractie van PvdA/GL heeft vooralsnog niet veel te lijden onder de komst van NSC. De partij verliest enkele zetels aan de nieuwkomer, maar wint die weer terug via kiezers van Volt en Partij voor de Dieren die nu naar PvdA/GL uitwijken. De voornaamste reden om PvdA/GL te kiezen is de kans op linkse machtsvorming en regeringsdeelname.

VVD (-3), BBB (-8), PVV (-2) en JA21 (-3) leveren zetels in t.o.v. van juli. Voornamelijk vanwege de entree van NSC dat kiezers wegtrekt bij allerlei rechtse (maar ook enkele linkse) partijen. Kiezers die de BBB de rug toewijzen doen dit vooral omdat zij in Omtzigt een beter alternatief zien en omdat zij zijn uitgekeken op de BBB. Mocht Omtzigt tegenvallen kunnen zij weer terugkeren op het oude nest.

De VVD staat inmiddels op een derde positie met een achterstand van negen zetels op NSC. Genoemde redenen voor een overstap: vertrek Rutte en te ‘links’ beleid. Een kleiner deel wijkt juist uit naar links omdat ze vinden dat de VVD niet voldoende opkomt voor minder bemiddelde Nederlanders.

Opvallend is dat drie op tien (29%) kiezers die in 2021 VVD stemden nu geen partijvoorkeur hebben. De meesten van hen overwegen VVD wel, waardoor het verlies beperkt kan worden.

PVV en JA21 lijden onder de opkomst van NSC en BBB. Overstappende PVV’ers noemen deze partijen gematigder waardoor de kans op regeringsdeelname groter is.

Pieter Omtzigt op eenzame hoogte

Veruit de belangrijkste reden waarom kiezers naar NSC trekken is Pieter Omtzigt. Hij is bekend bij negentig procent van de kiezers en zij waarderen hem gemiddeld met een 7,6. Kiezers van links tot rechts, ook kiezers die nu niet op NSC stemmen, zijn enthousiast over Omtzigt. Maar liefst 55 procent van alle kiezers geeft hem een 8, 9 of 10, slechts één op tien geeft hem een onvoldoende.

Dilan Yeşilgöz volgt op gepaste afstand met een 6,4. Haar bekendheid (77%) loopt achter op die van Omtzigt (90%), Caroline van der Plas (88%, gewaardeerd met een 6,0) en Frans Timmermans (84%, gewaardeerd met een 5,4).

Kiezers willen dat deze verkiezingen gaan over woningmarkt

Veelkiezers (45%) vinden dat de aanstaande verkiezingen moeten gaan over de woningmarkt (betaalbare woningen, huren). Ook andere sociaaleconomische issues (gezondheidszorg, armoedebestrijding, sociale voorzieningen) worden nu veel genoemd, net als immigratie en asiel (allen door een derde genoemd). Klimaatverandering zakt naar een 5^de positie: 27% vindt dit belangrijk.

In juli zagen we dat immigratie en asiel (met 36%) – voor het eerst– het belangrijkste onderwerp was voor de kiezers. Dat onderzoek werd uitgevoerd kort nadat het kabinet was gevallen over de gezinshereniging voor asielzoekers, waardoor het onderwerp ‘momentum’ had. Ondertussen hebben zowel Omtzigt als Timmermans zich gepresenteerd en zij leggen veel aandacht bij sociaaleconomische onderwerpen als bestaanszekerheid, armoede, wonen en zorg. Dit kan verklaren waarom de top 5 er nu al weer zo anders uitziet dan anderhalve maand geleden: de politieke leiders zorgen er met hun speerpunten voor waar de aandacht naar uitgaat, kiezers zijn daar gevoelig voor.

• NSC-kiezers vinden de woningmarkt het belangrijkst, gevolgd door armoedebestrijding, gezondheidszorg en immigratie/asiel. 
• PvdA/GL-kiezers vinden vooral dat de campagne moet gaan over klimaatverandering, gevolgd door armoedebestrijding en woningmarkt.
• VVD-kiezers willen het hebben over immigratie/asiel, woningen, veiligheid en – meer dan andere kiezers – economie/overheidsfinanciën.
• BBB-kiezers hechten het meest belang aan wonen, zorg en immigratie.
• De onderwerpen landbouw, natuur en stikstof zijn op dit moment geen heikele issues.

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van woensdag 23 tot donderdagochtend 24 augustus 2023. In totaal werkten 2.398 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. I&O Research voerde dit onderzoek uit op eigen initiatief. Er is geen opdrachtgever.

Het grootste deel van de steekproef (n=2.264) is afkomstig het I&O Research Panel, 134 respondenten deden mee via PanelClix. De respondenten die via PanelClix deelnemen zijn allen Nederlanders met een niet-westerse migratieachtergrond. De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard. Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken.

Rolling panel

Bij de zetelpeilingen in aanloop naar de verkiezingen maken we gebruik van een zogeheten rolling panel. Dit houdt in dat respondenten die deelnamen aan de vorige peiling, ook voor de nieuwe peiling wordt uitgenodigd. Op die manier kunnen we meten welke kiezersstromen plaatsvinden en welke redenen kiezers hebben om van partijvoorkeur te veranderen. Aan deze peiling namen 861 respondenten deel die ook deelnamen aan de peiling van juli.